یادداشت: محمدحسین رضازاده
استان اردبیل، بهویژه دشت حاصلخیز آن، سالهاست با افت شدید سطح آبهای زیرزمینی دستوپنجه نرم میکند. این وضعیت، کشاورزی، شرب و آینده زیستمحیطی منطقه را تحت تأثیر قرار داده است. اما با پیشرفت علم و فناوری، آیا امکان دارد بتوان این روند را معکوس کرد و منابع حیاتی آب زیرزمینی را افزایش داد؟ پاسخ کارشناسان به این پرسش، ترکیبی از هشدار جدی و امیدواری مشروط است.
بخش عمدهای از مشکل، ناشی از برداشت بیش از اندازه از منابع آب زیرزمینی طی دهههای گذشته است. گزارشها حاکی از افت قابل توجه سطح آب در بسیاری از دشتهای استان است. وقتی آب بیشتری از زیر زمین برداشت شود که طبیعت فرصت جایگزینی آن را نداشته باشد، به مرور منابع تحلیل رفته و حتی کیفیت آن نیز کاهش مییابد.
خوشبختانه، دانش امروز بشر تنها به شناسایی مشکل محدود نمیشود و راهکارهای عملی نیز ارائه میدهد. این راهکارها عمدتاً در دو دسته اصلی جای میگیرند:
۱. مدیریت هوشمند مصرف: استفاده از فناوریهای آبیاری نوین مانند آبیاری قطرهای، تغییر الگوی کشت به سوی محصولات کمآببر و پایش دقیق برداشت آب.
۲. فناوریهای تغذیه مصنوعی: هدایت آبهای سطحی مانند سیلابهای فصلی به داخل سفرههای آب زیرزمینی از طریق سازههای مهندسی ویژه.
با این حال، تحقق این راهکارها با موانعی روبهروست. اجرای پروژههای علمی نیازمند سرمایهگذاری قابل توجه و برنامهریزی بلندمدت است. همچنین، همراهی و مشارکت کشاورزان و ذینفعان محلی برای کاهش مصرف و پذیرش روشهای نوین، عاملی کلیدی در موفقیت است. تغییرات اقلیمی و کاهش بارشها نیز بر پیچیدگی موضوع میافزاید.
در پایان، باید تأکید کرد که امکان فنی افزایش منابع آب زیرزمینی در استان اردبیل با بهرهگیری از دانش روز وجود دارد، اما این یک شعار ساده یا راهحل سریع نیست. این امر نیازمند عزم جدی جمعی، تخصیص منابع مالی و حرکت هماهنگ دستگاههای اجرایی، کارشناسان و جامعه محلی است. آینده آب در اردبیل در گرو تصمیمهایی است که امروز گرفته میشود: ادامه روند گذشته یا سرمایهگذاری بر مدیریت علمی و پایدار این موهبت حیاتی.
