گزارش از زهرا رضازاده
در مجتمع فرهنگی هنری فدک، سومین جشنواره بین‌المللی موسیقی عاشیقلار با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، استاندار اردبیل، مدیرکل فرهنگ و ارشاد استان و گروه‌هایی از ایران، جمهوری آذربایجان، ترکیه و گرجستان آغاز شده و اما آنچه در این جشنواره بیش از هر چیز طنین‌انداز است، صدای پیوند است؛ پیوند مردم، فرهنگ‌ها و نسل‌ها.
در میان شور جمعیت، صدای ساز عاشیق‌ها سکوت سالن را می‌شکند، نغمه‌ای از ریشه‌ها برمی‌خیزد؛ نغمه‌ای که قرن‌ها روایتگر عشق، ایمان و مردم بوده است.
در گفت‌وگو با سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، از عمق تاریخی و معنوی این موسیقی می‌گوید: موسیقی عاشیقلار از زیباترین جلوه‌های هنر ایران است. این موسیقی نه تنها یک هنر، بلکه زبان گفت‌وگوی ملت‌هاست. زبانی که با ساز سخن می‌گوید، نه با سلاح، هنری که ریشه در تاریخ دارد و با طوفان‌ها هم نمی‌افتد.
وزیر با نگاهی عمیق ادامه می‌دهد: بخش مهمی از هویت ملت ما در هنر نهفته است و موسیقی عاشیقلار بخشی از همان ریشه عمیق است. از ویژگی‌های مهم آن گستره جغرافیایی‌اش است؛ از قفقاز تا آسیای میانه، از آذربایجان تا آناتولی. این موسیقی، زبان مشترک ملت‌های منطقه است و حامل پیام دوستی و انسانیت.
وزیر فرهنگ تاکید می‌کند: هنر عاشیق، هنر مردم است. در تاریخ ما برخی هنرها درباری یا اشرافی بوده‌اند، اما عاشیقلار همیشه در میان مردم زیسته‌اند. در جشن‌ها، در عزاها، در شادی و اندوه. این هنر از دل مردم برآمده و به همین دلیل مانا مانده است.
وی معتقد است بخشی از اهمیت عاشیقلار در این است که فرهنگ شفاهی ملت ایران را زنده نگه داشته‌اند و پیش از این‌که تاریخ مکتوب در ایران منظم شود، عاشیق‌ها بودند که با ساز و شعرشان تاریخ، اخلاق و ایمان را روایت می‌کردند. این موسیقی حافظ فرهنگ و باورهای ماست، از مدح اهل بیت تا مفاهیم اخلاقی و توحیدی.
امیر رجبی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل نیز در این باره اظهار دارد: اردبیل یکی از خاستگاه‌های مهم موسیقی عاشیقلار است، هدف ما از برگزاری این جشنواره، پاسداشت این میراث و معرفی آن به نسل جدید است. عاشیق‌ها راویان فرهنگ و حکمت مردمی ما هستند؛ آن‌ها با سازشان پیام وحدت، عشق و ایمان را منتقل می‌کنند.
وی درباره گستره جشنواره توضیح می‌دهد: امسال میزبان هنرمندان عاشیق از کشورهای جمهوری آذربایجان، ترکیه و گرجستان بودیم. از ایران نیز گروه‌هایی از آذربایجان شرقی و غربی، زنجان، مرکزی، تهران و شهرستان‌های مختلف اردبیل شرکت کردند و این تنوع نشان می‌دهد که موسیقی عاشیقلار یک پدیده فراملی است؛ زبان مشترک ملت‌های هم‌فرهنگ.
رجبی افزود: شهریار شاعری بود که شعرش با موسیقی آذری درآمیخته است. به همین مناسبت، در افتتاحیه جشنواره شعرخوانی چند شاعر استانی برگزار شد و درباره پیوند شعر فارسی و ترکی نیز نشست تخصصی داشتیم. این تلفیق شعر و موسیقی، یکی از زیباترین جلوه‌های فرهنگ ایرانی است.
اما در میان تمام این صداها، حضور جوانان و زنان عاشیق حال‌وهوای ویژه‌ای به جشنواره داده است.یکی از جوان‌ترین شرکت‌کنندگان دختر ۲۱ ساله‌ای از پارس‌آباد است که ساز خود را با مهارتی چشمگیر می‌نوازد. او می‌گوید: من با صدای عاشیق پدرم بزرگ شدم. امروز افتخار می‌کنم که می‌توانم ادامه‌دهنده این راه باشم.
وزیر فرهنگ در پاسخ به پرسشی درباره نقش نسل جدید می‌گوید: این‌که دختران و پسران جوان به موسیقی عاشیقلار روی آورده‌اند، نشانه حیات فرهنگی ماست. هنر وقتی زنده است که نسل جدید آن را لمس کند. ما باید زمینه آموزش، اجرا و دیده شدن این نسل را فراهم کنیم.
رجبی ادامه داد: برگزاری این رویداد فقط پاسداشت یک هنر بومی نیست؛ بلکه نوعی دیپلماسی فرهنگی است. موسیقی عاشیقلار می‌تواند حلقه اتصال ملت‌های منطقه باشد. حضور هنرمندان خارجی در اردبیل، نماد همین تعامل فرهنگی است.
وی با تأکید بر لزوم تداوم این مسیر افزود: با حمایت استانداری و وزارت ارشاد، تصمیم گرفته‌ایم دبیرخانه دائمی جشنواره عاشیقلار را در اردبیل تأسیس کنیم تا این جشنواره هر سال به‌صورت منظم برگزار و اردبیل باید به‌عنوان پایگاه رسمی این هنر در کشور شناخته شود.
آن روز عاشیق‌ها یکی‌یکی از روی صحنه پایین آمدند، اما نغمه‌شان هنوز در فضا می‌پیچد. مردم ایستاده تشویق می‌کردند و در چشمان خیلی‌ها اشک برق می‌زد. در گوشه سالن، وزیر ارشاد با لبخند به جمع هنرمندان نگاه می‌کرد و آرام می‌گفت: این موسیقی فقط نغمه نیست، روح ملت است. زبان عشق است، زبان ساز، نه سلاح
شاید راز ماندگاری عاشیقلار همین باشد؛ هنری که از عشق مردم زاده شده و با عشق ادامه می‌یابد. اردبیل بار دیگر نشان داد که می‌تواند قلب تپنده موسیقی عاشیقلار ایران باشد — جایی که سازها نه‌فقط نغمه، که تاریخ و هویت را روایت می‌کنند.
